افق‌های تازه پرسشگری برای پژوهشگران

سازمان‏ها امتداد خویشتن ما هستند و جوامع با اتکا به آنها به آرزوهای خود دست پیدا می­کنند. این سازمان‏ها هستند که غلبه بر چالش‏ها و پیشرفت‏ها را برای جوامع امکان فراهم می­سازند. در سدۀ حاضر، جوامع با چالش‏های متعدد، متنوع و گسترده‏ای در زمینه ­های اقتصادی، اجتماعی و زیست ‏محیطی مواجهند و سازمان‏ها پیوسته در تلاش‏اند تا از طریق بازآفرینی‏های خود، توان رفع  این چالش‏ها را بیابند.
بازآفرینی و نوآفرینی سازمانی، امری ضروری است و به کوششی پیوسته نیاز دارد. اگر مؤسسه‏ ها و شرکت‏ها توان بهبودبخشی و بازآفرینی خود را از دست بدهند، به مرور زمان عمرشان به پایان می­رسد یا در صورت تداوم فعالیت، کارایی و اثربخشی چندانی نخواهند داشت. توسعه و بازآفرینی سازمانی، برای همۀ مؤسسه ‏ها و شرکت‏ها ضروری است. توسعه و بازآفرینی محقق نمی­شود، مگر آنکه پرسشگری روح حاکم بر تمامی کوشش‏های سازمان باشد. پرسشگری که به‏صورت جست‎وجوی مسائل و راه­ حل‏های آنها بروز می­کند، اساس و جان­ مایه سازمان یادگیرنده است. پرسشگری دربارۀ مسائل و راه­ حل­ها، برای سازمان‏ها توانایی یادگیری­، بهبود و بازآفرینی را به همراه می‏آورد.
افق ­های تازه پرسشگری، دامنۀ مسائل و راه ­حل­ها را گسترده­تر می­کند. این افق ­ها برای هر دو گروه پژوهشگرانی که در داخل و خارج از سازمان‏ها با فعالیت­های تحقیق و توسعه درگیرند، حائز اهمیت است. داده­های گردآوری‏شدۀ پژوهشگران دربارۀ مسائل سازمانی را می­توان بر اساس چند پرسش بنیادی بررسی کرد. پاسخ به هر پرسش، به رویکردها و ابزارهای تحلیلی خود نیاز دارد. این پرسش‏ها در سلسله‏ مراتبی از تحلیل شکل می‏گیرند. در جدول زیر، به انواع پرسش‏ها، سطح تحلیل، نوع تحلیل داده ­ها و منبع تحلیل آنها اشاره شده است.
جدول 1. انواع پرسش ‏ها، سطح تحلیل‏ ها، نوع تحلیل داده ­ها و منابع تحلیل




پرسش بنیادی


چه چیزی روی داده است؟


چه چیزی در حال روی دادن است؟


چرا آن چیز روی داده است؟


چه چیزی به وقوع خواهد پیوست؟


برای وقوع آن، چه کاری می­توان انجام داد؟




توضیح سطح تحلیل


توانایی درک چیزی بعد از وقوع یا ایجاد


توانایی ارزیابی براساس محدودیت‏های تنظیم‏ کننده و داده­های استاندارد تعیین ‏شده


قابلیت دریافت درکی دقیق و عمیق راجع به چیزی


توانایی آنچه در آینده نیاز خواهد بود یا روی خواهد داد


ظرفیت خلق دید و تصویر کلی دربارۀ چیزی، ورای حد و مرز فعلی با ترکیب داده­های خارجی




نوع تحلیل داده ­ها


تحلیل توصیفی


تحلیل­کندوکاوانه


تحلیل تشخیصی


تحلیل پیش­نگرانه


تحلیل تجویزی




منبع تأمین و  پردازش


گزارش­های استاندارد


گزارش­های خاص و علائم عملکردی


-  کوشش­های کنترلی تصادفی
-  تحلیل­های رگرسیون


-  شبیه­سازی و تجسم
-  پیش­بینی و سناریوپردازی


-   مدل‏سازی پیش‏نگرانه
-  طراحی فکری




سطح تحلیل


بازاندیشی[1]


برنگری[2]


بینش[3]


آینده­نگری[4]


فرابینی[5]




 
پرسش‏هایی که از سوی پژوهشگران دربارۀ مسائل و وضعیت­های سازمانی و تحلیل داده­های مرتبط با آنها طرح می­شود، به ‏طور عمده بر سه پرسش اول متمرکزند. در نوع اول پرسش‏ها، پژوهشگران داده­ های مرتبط با مسائل را پردازش می­کنند تا دریابند چه روی داده است و از این طریق، توانایی درک رخدادهای بعد از وقوع را پیدا کنند. این کار به آنها قدرت بازاندیشی می­دهد. پژوهشگر مجموعه­ای از ابزارهای تجزیه­و­تحلیل توصیفی را روی داده‌های مرتبط با مسائل به‏ کار می‏برد و به یافته­هایی می­رسد که خاصیت بازاندیشی دارد. در نوع دوم پرسش‏ها، پژوهشگر در جست‎وجوی مسائل و وضعیت­هایی است که در حال رخ دادن است. یافته­های حاصل از بررسی در این سطح، به پژوهشگر توانایی می‏دهد تا مسائل را بر اساس محدودیت­های تنظیم‏کننده ارزیابی کند. در سومین نوع از پرسش‏ ها، پژوهشگر از ابزارهای تحلیلی تشخیصی استفاده می­کند تا چرایی وقوع رخدادها را دریابد. تحلیل­های تشخیصی به‏طور عمده بر مبنای کوشش‏های کنترلی تصادفی و  تحلیل­های رگرسیون انجام می­گیرد. یافته‏ های حاصل از به‏کارگیری این ابزارهای تحلیلی، به بینشی منجر می‏شود تا پژوهشگر به درکی دقیق و عمیق راجع به علت وقوع رخدادها برسد. دو نوع پرسش دیگر، دربارۀ رخدادهای آینده و آمادگی برای پرداختن به آنهاست. این دو پرسش، یعنی چه چیزی به وقوع خواهد پیوست و هنگام وقوع آن چه کاری باید انجام داد، در سطوح چهارم و پنچم پرسشگری قرار می­گیرند. منبع تأمین و پردازش داده­های مربوط به نوع چهارم پرسش‏ها، شبیه­سازی و تجسم و سناریوپردازی است. یافته­های این سطح از تحلیل­ها که ماحصل تحلیل­های پیش‏نگرانه است، از ویژگی‏های آینده­نگری برخوردار است و توانایی درک رخدادها یا نیازهای آینده را ایجاد می‏کند. اما پرسش‏هایی که در سطح پنجم مطرح می­شوند، ظرفیت خلق دید و تصویری کلی دربارۀ چیزی ورای حد و مرز فعلی با ترکیب داده­های مختلف را به‏وجود می­آورند. در این سطح، از تحلیل تجویزی استفاده می­شود و منبع تأمین و پردازش داده­های آن نیز مدل‏سازی پیش­نگرانه و طراحی فکری است.
پژوهشگران مدیریت که به مسائل صنعت، کسب­و­کارها و شرکت­ها واقف‏اند و داده­های پژوهشی را به‏ منظور نیل به راه­حل­ها بررسی می­کنند، باید بیشتر افق­هایی از پرسشگری را دنبال کنند که بر مسائل و راه­حل­های سطوح چهارم و پنجم متمرکز است؛ یعنی مسائل و راه­حل­هایی که برای سازمان‏ها آینده ­نگری و فرابینی را به ارمغان می­آورد. افق ­هایی از پرسشگری که بر شاخسار یافته ­ها و اندوخته ­های پژوهشگر، میوه ‏های آینده ­نگری و فرابینی برویاند، برای سازمان‏هایی که از میوۀ درخت تحقیق تغذیه می‏کنند، یادگیری و پایداری را به ارمغان خواهد آورد.