بررسی تأثیر ارزش ادراک‏‌شده بر قصد مصرف سبز با تأکید بر حسابداری ذهنی دوبل و حساسیت مصرف

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه حسابداری، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران.

2 کارشناسی ارشد، گروه مدیریت بازرگانی، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

10.22059/jibm.2024.357156.4558

چکیده

هدف: مصرف سبز بیانگر مسئولیت یا مشارکت مصرف‌کنندگان در حفاظت از محیط زیست است. مصرف سبز یکی از مؤلفه‌های اصلی تأثیرگذار بر مسئولیت اجتماعی و توسعۀ پایدار است. امروزه، به‌واسطۀ افزایش ادراک مصرف‌کنندگان از اهمیت محصولات سبز، تقاضا برای این نوع محصولات روبه افزایش است. نگرش و قصد خرید مصرف‌کنندگان محصولات سبز، به مقدار زیادی از ادراک و باورهای آنان تأثیر می‌پذیرد. ترویج مصرف محصولات سبز، مستلزم درک و شناخت ارزش ادراک‌شده مصرف‌کنندگان از این قبیل محصولات و از جنبه‌های مختلف است. با توجه به اینکه بیشتر مصرف‌کنندگان از رویه‌های مصرف احساسی تبعیت می‌کنند، استفاده از مدل‌های سنتی برای مطالعۀ مصرف سبز، کارایی چندانی ندارد. نظریۀ حسابداری ذهنی دوبل، از جمله ابزارهایی است که می‌تواند نحوۀ تغییر عواطف و احساسات مصرف‌کنندگان را در طول فرایند مصرف مطالعه و بررسی کند. بر اساس این تئوری، مردم در موقع خرید از یک حساب ذهنی دوبل (ضریب تعدیل لذت و ضریب تسکین درد) استفاده می‌کنند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر ارزش ادراک‌شده مصرف‌کنندگان بر قصد مصرف سبز آنان با تأکید بر حسابداری ذهنی دوبل و حساسیت مصرف است.
روش: به‌لحاظ روش، پژوهش حاضر توصیفی ـ هم‌بستگی و از نوع مدل‌یابی معادلات ساختاری است. جامعۀ آماری پژوهش مصرف‌کنندگان استان‌های فارس و خوزستان بود. داده‌های مورد نیاز از طریق پرسش‌نامه گردآوری شدند. پرسش‌نامه استفاده شده در مقیاس لیکرت و در دو بخش مجزا بود. بخش اول، در خصوص سؤال‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی و بخش دوم، سؤال‌های مرتبط با متغیرهای پژوهش بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش با استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری و از طریق نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس نسخه ۲۶ و آموس نسخه ۲۴ انجام شد. از ۳۱۵ پرسش‌نامۀ تکمیل شده، ۳۰۸ پرسش‌نامه قابلیت استفاده داشت.
یافته‌ها: این پژوهش شامل چهار سازۀ اصلی به نام‌های منافع ادراک‌شده، فداکاری ادراک‌شده، حسابداری ذهنی دوبل و قصد مصرف سبز بود. منافع ادراک‌شده شامل چهار بُعد بود: ارزش کارکردی، ارزش اجتماعی، ارزش عاطفی و ارزش سبز. فداکاری ادراک‌شده از دو بُعد ریسک اقتصادی و ریسک زمانی تشکیل شده بود. حسابداری ذهنی دوبل، دو مؤلفۀ ضریب تعدیل لذت و ضریب تسکین درد را شامل شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که منافع ادراک‌شده، فداکاری ادراک‌شده و مؤلفه‌های حسابداری ذهنی دوبل، بر قصد مصرف سبز اثر معناداری دارند. بنا بر یافته‌های این پژوهش، در بین مؤلفه‌های منافع ادراک‌شده، ارزش کارکردی اهمیت بیشتری دارد. به‌علاوه در بین مؤلفه‌های فداکاری ادراک‌شده، ارزش مؤلفۀ ریسک اقتصادی بیشتر از مؤلفۀ ریسک زمانی است. یافته‌ها نشان داد که منافع ادراک‌شده، بیشتر از فداکاری‌های ادراک‌شده بر تصمیمات خرید اثرگذار است. همچنین مؤلفه‌های حسابداری ذهنی دوبل، روی رابطۀ بین منافع و فداکاری ادراک‌شده با قصد مصرف سبز، تأثیر جزئی دارد؛ بدین معنا که حسابداری ذهنی دوبل باعث می‌شود که منافع و فداکارهای ادراک‌شدۀ مصرف‌کنندگان، به‌واسطۀ درجات مختلف پرداخت تغییر کند. بنابر یافته‌های به‌دست‌آمده، بهبود لذت مصرف سبز می‌تواند باعث بهبود تجربۀ مصرف افراد و در نتیجه کاهش درد پرداخت و سپس افزایش قصد مصرف سبز افراد شود. در نهایت حساسیت مصرف، بر رابطۀ بین منافع ادراک‌شده و قصد مصرف سبز و همچنین، ضریب تعدیل لذت و قصد مصرف سبز اثر تعدیلی می‌گذارد؛ به این معنا که از طریق افزایش لذت مصرف و کاهش درد پرداخت، می‌توان به بهبود ارزش ادراک‌شده مصرف‌کنندگان و همچنین، قصد مصرف سبز آنان امیدوار بود.
نتیجه‌گیری: هرچه ادراک تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان از منافع ادراک‌شده، فداکاری ادراک‌شده، حسابداری ذهنی دوبل و حساسیت مصرف افزایش یابد، احتمال گسترش فرهنگ مصرف سبز نیز افزایش می‌یابد. همچنین تولیدکنندگان می‌توانند از طریق افزایش لذت مصرف و کاهش درد، مصرف محصولات سبز را توسعه دهند. برای مثال ارائه‌های بسته‌های تشویقی و حمایتی یا ارائۀ هدایای کوچک، می‌تواند قیمت محصولات سبز را برای مصرف‌کنندگان جذاب‌تر کند. درکل، استراتژی‌های فروش می‌تواند محرک مناسبی برای افزایش لذت مصرف و کاهش درد ناشی از پرداخت محصولات سبز باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effect of Perceived Value on Green Consumption Intention with a Focus on Double-Entry Mental Accounting and Consumption Sensitivity

نویسندگان [English]

  • Mohammad Nazaripour 1
  • Babak Zakizadeh 2
1 Associate Prof., Department of Accounting, Hazrat_e Masoumeh University (HMU), Qom, Iran.
2 MSc., Department of Business Management, Young Researchers and Elite Club, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran.
چکیده [English]

Objective
Green consumption involves consumers' efforts to protect the environment and is a key factor in social responsibility and sustainable development. As consumer interest in green products grows, understanding their attitudes and intentions toward these products becomes increasingly important. These attitudes are significantly influenced by consumers' perceptions and beliefs. Promoting green product consumption requires a comprehensive understanding of how consumers perceive these products from multiple perspectives. Traditional theoretical models have struggled to thoroughly address the emotional aspects of consumer decision-making. The theory of double-entry mental accounting provides an effective framework for examining changes in consumers' emotions during the consumption process. According to this theory, people use a double-entry mental account (encompassing pleasure attenuation and pain buffering) when making purchasing decisions. Therefore, this study aims to investigate how consumers' perceived value affects their intention to purchase green products, with a focus on double-entry mental accounting and consumption sensitivity.
 
Methodology
This applied research is based upon a descriptive survey of the consumers of Fars and Khuzestan provinces using adaptations of questions from existing literature. The data was collected through questionnaires. The research questionnaire was split into two parts: A) demographic information, and B) questionnaire items. Data analysis was done using structural equation modeling, by using SPSS version 26 and Amos version 24 software. A total of 315 questionnaires were collected in this study, of which 308 were valid questionnaires.
 
Findings
This research consists of four constructs: perceived benefits, perceived sacrifice, double-entry mental accounting, and green consumption intention. Perceived benefits include functional value, social value, emotional value, and green value. Perceived sacrifice involves economic risk and time risk. Double-entry mental accounting contains the coefficient of pleasure attenuation and the coefficient of pain buffering. According to the research findings, perceived benefits, perceived sacrifice, and double-entry mental accounting have a significant effect on green consumption intention. The findings of this research show that functional value is the most important component of perceived benefits. Furthermore, among the components of perceived sacrifice, the value of economic risk is more important than time risk. The findings show that, compared to perceived sacrifices, perceived benefits have a greater impact on consumers' purchase decisions. Moreover, the components of double-entry mental accounting have a partial mediation effect on the relationship between perceived benefits and sacrifices with green consumption intention. In other words, based on double-entry mental accounting, the perceived benefits and sacrifices of consumers differ with varying consumption sensitivity. The findings show that promoting the pleasure attenuation of green consumption improves the consumption experience and consequently reduces pain buffering. These issues increase the intention to consume green products. Finally, consumption sensitivity has a moderating effect on the relationship between perceived benefits and green consumption intention, as well as on the relationship between the coefficient of pleasure attenuation and green consumption intention. This means that increasing pleasure attenuation and reducing pain buffering could lead to an improvement in consumers' perceived value and their green consumption intention.
 
Conclusion
Therefore, an increase in the perception of manufacturers and consumers concerning perceived benefits, perceived sacrifice, double-entry mental accounting, and consumption sensitivity would expand the possibility of green consumption culture. Manufacturers should also pay attention to increasing the enjoyment of green consumption and reducing the pain of payment associated with green consumption. For instance, using bundled sales, offering coupons, or giving small gifts to consumers can make the price of green products more affordable. In general, sales strategies are effective ways to reduce the pain of payment and increase the pleasure of green consumption.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Green consumption intention
  • Perceived benefits
  • Perceived sacrifice
  • Double-entry mental accounting
  • Consumption sensitivity
سعیدا اردکانی، سعید؛ صانعیان، زهرا السادات؛ منتی، ناهید (1398). سنجش عوامل مؤثر بر تمایـل مصـرف‌کننـدۀ ایرانـی بـه خرید و مصرف کالاهای ایرانی. مدیریت بازرگانی، 11(2)، 241-258.
کریمی سارمه، زینب؛ اسماعیل‏پور، رضا؛ مباشر امینی، رمضـانعلی (1398). بررسـی تأثیر دروغ سـبز در مسـئولیت اجتمـاعی شرکت بر قصد خرید محصول‏های سبز با میانجیگری رضایت سبز و ریسک ادراک‏شده سبز. مدیریت بازرگانی، 11(4)، 850-868.  
محمدیان، محمود؛ ختائی، امیر (1390). رابطه میان عوامل روانی، اجتماعی و رفتار مصرف‌کننده سبز (حامی محیط زیست). مدیریت بازرگانی، 3(7)، 143-160.
نظری‏پور، محمد؛ رحمانی، فرشته (1401). نقش حسابداری ذهنی در کنترل رفتار مصرف افراطی خانوار. تحقیقات بازاریابی نوین، 12(3)، 177-200.
 
References
Bi, W. & Liu, M. (2014). Product demand forecasting and dynamic pricing considering consumers’ mental accounting and peak-end reference effects. Journal of Applied Mathematics, 2014, 1-10.
Biswas, A. (2017). A consumption value-gap analysis for sustainable consumption. Environmental Science and Pollution Research, 24(8), 7714-7725.
Carroll, C. D., Overland, J. & Weil, D. N. (2000). Saving and growth with habit formation. American Economic Review, 90(3), 341-355.
Chen, X., Rahman, M. K., Rana, M., Gazi, M., Issa, A., Rahaman, M. & Nawi, N. C. (2022). Predicting consumer green product purchase attitudes and behavioral intention during COVID-19 pandemic. Frontiers in Psychology, 12, 6352.
Cheng, A. & Cryder, C. (2018). Double mental discounting: When a single price promotion feels twice as nice. Journal of Marketing Research, 55(2), 226-238.
Chitturi, R., Raghunathan, R. & Mahajan, V. (2008). Delight by design: The role of hedonic versus utilitarian benefits. Journal of marketing, 72(3), 48-63.
Cole, J. C., McDonald, J. B., Wen, X. & Kramer, R. A. (2018). Marketing energy efficiency: perceived benefits and barriers to home energy efficiency. Energy Efficiency, 11, 1811-1824.
De Medeiros, J. F., Ribeiro, J. L. D. & Cortimiglia, M. N. (2016). Influence of perceived value on purchasing decisions of green products in Brazil. Journal of Cleaner Production, 110, 158-169.
Demir, S. (2022). Comparison of Normality Tests in Terms of Sample Sizes under Different Skewness and Kurtosis Coefficients. International Journal of Assessment Tools in Education, 9(2), 397-409.
Gallarza, M. G., Gil‐Saura, I. & Holbrook, M. B. (2011). The value of value: Further excursions on the meaning and role of customer value. Journal of Consumer Behaviour, 10(4), 179-191.
Gatersleben, B., Murtagh, N., Cherry, M. & Watkins, M. (2019). Moral, wasteful, frugal, or thrifty? Identifying consumer identities to understand and manage pro-environmental behavior. Environment and Behavior, 51(1), 24-49.
Guariglia, A. & Rossi, M. (2002). Consumption, habit formation, and precautionary saving: evidence from the British Household Panel Survey. Oxford Economic Papers, 54(1), 1-19.
He, C., Yu, S., Han, Q. & de Vries, B. (2019). How to attract customers to buy green housing? Their heterogeneous willingness to pay for different attributes. Journal of Cleaner Production, 230, 709-719.
Hossain, M. T. (2018). How cognitive style influences the mental accounting system: role of analytic versus holistic thinking. Journal of Consumer Research, 45(3), 615-632.
Huang, J., Leng, M. & Parlar, M. (2013). Demand functions in decision modeling: A comprehensive survey and research directions. Decision Sciences, 44(3), 557-609.
Hur, W.M., Kim, Y. & Park, K. (2013). Assessing the effects of perceived value and satisfaction on customer loyalty: A ‘Green’ perspective. Corporate social responsibility and environmental management, 20(3), 146-156.
Inman, J. J., Winer, R. S. & Ferraro, R. (2009). The interplay among category characteristics, customer characteristics, and customer activities on in-store decision making. Journal of marketing, 73(5), 19-29.
Kamleitner, B. & Hölzl, E. (2009). Cost–benefit associations and financial behavior. Applied Psychology, 58(3), 435-452.
Karimi Sarame, Z., Esmaeilpour, R., Mobasher Amini, R. (2019). Investigating the effect of green wash in corporate social responsibility on purchasing intention for green products: The mediating effects of green satisfaction and green perceived risk. Journal of Business Management, 11(4), 850-868. (in Persian)
Kim, H. W., Chan, H. C. & Gupta, S. (2007). Value-based adoption of mobile internet: an empirical investigation. Decision support systems, 43(1), 111-126.
Kivetz, R. (1999). Advances in research on mental accounting and reason-based choice. Marketing Letters, 10, 249-266.
Leppäniemi, M., Karjaluoto, H. & Saarijärvi, H. (2017). Customer perceived value, satisfaction, and loyalty: the role of willingness to share information. The International Review of Retail, Distribution and Consumer Research, 27(2), 164-188.
Li, Q., Long, R., Chen, H., Chen, F. & Cheng, X. (2019). Chinese urban resident willingness to pay for green housing based on double-entry mental accounting theory. Natural Hazards, 95, 129-153.
Liaw, S. Y. & Le, T. M. (2017). Under interruptive effects of rarity and mental accounting, whether the online purchase intention can still be enhanced even with higher search costs and perceived risk. International Journal of Business and Management, 12(8), 160-174.
Liu, L. C., Wu, G. & Zhang, Y. J. (2015). Investigating the residential energy consumption behaviors in Beijing: a survey study. Natural Hazards, 75, 243-263.
Lu, H. P. & Hsiao, K. L. (2010). The influence of extro/introversion on the intention to pay for social networking sites. Information & Management, 47(3), 150-157.
Luo, B., Li, L. & Sun, Y. (2022). Understanding the Influence of Consumers’ Perceived Value on Energy-Saving Products Purchase Intention. Frontiers in Psychology, 12, 6331.
Mohammadian, M., Khatei A. (2011). The relationship between psychological, social factors and green consumer behavior (Environment supporter). Journal of Business Management, 3(7), 143-160. (in Persian)
Mu, J., Peng, G. & MacLachlan, D. L. (2009). Effect of risk management strategy on NPD performance. Technovation, 29(3), 170-180.
Nazaripour, M., Rahmani, F. (2022). The role of mental accounting in controlling the household overspending behavior. New Marketing Research Journal, 12(3), 177-200. (in Persian)
Ohtomo, S. & Hirose, Y. (2007). The dual-process of reactive and intentional decision-making involved in eco-friendly behavior. Journal of environmental psychology, 27(2), 117-125.
Prelec, D. & Loewenstein, G. (1998). The red and the black: Mental accounting of savings and debt. Marketing science, 17(1), 4-28.
Rick, S. I., Cryder, C. E. & Loewenstein, G. (2008). Tightwads and spendthrifts. Journal of consumer research, 34(6), 767-782.
Saeida Ardakani, S., Saneian, Z.S. & Menati, N. (2019). Measurement of the factors affecting the tendency of Iranian consumers to buy and consume Iranian goods. Journal of Business Management, 11(2), 241-258. (in Persian)
Sánchez-Fernández, R. & Iniesta-Bonillo, M. Á. (2007). The concept of perceived value: a systematic review of the research. Marketing theory, 7(4), 427-451.
Sangroya, D. & Nayak, J. K. (2017). Factors influencing buying behaviour of green energy consumer. Journal of cleaner production, 151, 393-405.
Sheth, J. N., Newman, B. I. & Gross, B. L. (1991). Why we buy what we buy: A theory of consumption values. Journal of business research, 22(2), 159-170.
Sweeney, J. C. & Soutar, G. N. (2001). Consumer perceived value: The development of a multiple item scale. Journal of retailing, 77(2), 203-220.
Thaler, R. (1980). Toward a positive theory of consumer choice. Journal of economic behavior & organization, 1(1), 39-60.
Tversky, A. & Kahneman, D. (1981). The framing of decisions and the psychology of choice. Science, 211(4481), 453-458.
Wang, Y., Hazen, B. T. & Mollenkopf, D. A. (2018). Consumer value considerations and adoption of remanufactured products in closed-loop supply chains. Industrial Management & Data Systems, 118(2), 480–498.
Yamamoto, Y., Suzuki, A., Fuwa, Y. & Sato, T. (2008). Decision-making in electrical appliance use in the home. Energy Policy, 36(5), 1679-1686.
Yang, X. Y. & Zhou, Y. J. (2006). Green value: A new dimension of customer perceived values. China Ind. Econ, 7, 110-116.
Yeung, K. L. (2014). Exploring the origin of pain of payment in cash and its relevance to computer payment interface (Doctoral dissertation, Iowa State University).
Yue, T., Liu, J., Long, R., Chen, H., Li, Q., Liu, H. & Gu, Y. (2021). Effects of perceived value on green consumption intention based on double-entry mental accounting: Taking energy-efficient appliance purchase as an example. Environmental Science and Pollution Research, 28, 7236-7248.
Zeithaml, V. A. (1988). Consumer perceptions of price, quality, and value: a means-end model and synthesis of evidence. Journal of marketing, 52(3), 2-22.
Zhang, Y. J., Bian, X. J. & Tan, W. (2018). The linkages of sectoral carbon dioxide emission caused by household consumption in China: evidence from the hypothetical extraction method. Empirical Economics, 54, 1743-1775.
Zhang, Y., Xiao, C. & Zhou, G. (2020). Willingness to pay a price premium for energy-saving appliances: Role of perceived value and energy efficiency labeling. Journal of Cleaner Production, 242, 118555.