ارائۀ مدلی مفهومی برای تبیین آمادگی بانک‌های تجاری ایران به منظور پیاده‌سازی بانکداری اسلامی: به‌کارگیری استراتژی داده‌بنیاد

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه مدیریت منابع انسانی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

2 دکتری مدیریت سیاستگذاری بازرگانی، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد گروه مدیریت مالی، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دکتری مدیریت سیاستگذاری، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

امروزه بخش بانکداری در جایگاه مهم‌ترین نهاد اقتصادی، پولی و مالی کشور قرار دارد. از طرف دیگر در نظام اقتصاد اسلامی، وظیفۀ حیاتی یادشده بر‌عهدۀ سیستم بانکداری اسلامی است. فرایند استقرار بانکداری اسلامی در اقتصاد کشور، با گذشت بیش از سه دهه از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا علی‌رغم نقص‌های موجود در آن، در اجرا نیز ناموفق بوده است. از این ‌رو، پژوهش حاضر با رویکردی بنیادی و جامع به بررسی و ارائۀ مدلی مفهومی برای تبیین آمادگی بانک‌های تجاری به‌منظور پیاده‌سازی بانکداری اسلامی در فضای اقتصاد ایران می‎پردازد و برای این منظور، از رویکرد آمیخته از نوع اکتشافی بهره می‎برد. به این ترتیب در بخش کیفی، از استراتژی نظریۀ داده‌بنیاد مشتمل بر کدگذاری باز، محوری و انتخابی و نیز الگوی مبنایی این نظریه به‌منظور دستیابی به مدل مستخرج از پژوهش استفاده شده است. همچنین در بخش کمی، روش توصیفی پیمایشی برای تحلیل و تبیین مدل پیشنهادی به کارگرفته شده است. نتایج پژوهش در قالب مدل تأیید‌‌شده و برازش‌یافته شامل شش مقوله یا بُعد اصلی و 43 بُعد فرعی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Conceptual Model to Explain the Readiness of Iranian Commercial Banks towards Islamic Banking Implementation: Using Grounded Theory Strategy

نویسندگان [English]

  • Seyed Reza Seyed-Javadin 1
  • Mohammad Safari-kahreh 2
  • Reza Raei 3
  • Mohammad Javad Iravani 4
1 Prof., Dep. of Human Resources Management, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. in Strategic Management, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Prof. of Finance, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Ph.D. in Strategic Management, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Today, banking is considered as the beating heart and vital artery of economy; in other words, banking sector is the most important economic, monetary and financial entity. On the other hand, in Islamic economics system, this vital role has been entrusted to Islamic banking system. The process of establishing Islamic banking in Iran’s economy after more than three decades of passing the Interest-Free Banking Operation Law which despite its defects, failed to execute completely and successfully. Accordingly, the current research based on a fundamental and comprehensive approach has investigated and presented a conceptual model to explain Iranian commercial banks in order to implement Islamic banking in the economy of Iran. For this purpose, the exploratory mixed approach was used. On this basis, in the qualitative phase the grounded theory strategy encompasses open coding, axial coding and selective coding and also the basic framework of this strategy was applied to achieve the extracted research model. Then, in the quantitative phase, the descriptive survey method was used to analysis and explain the proposed model. The results derived from this research have been presented in the form a confirmed and fitted model including six main categories and forty-three subcategories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Commercial Banks
  • grounded theory strategy
  • Islamic banking
  • organizational readiness
  • Policy making
اکبریان، ر.؛ رفیعی، ح. (1386). بانکداری اسلامی: چالش‌های نظری ـ عملی و راهکارها. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 7 (26)، 118-97.
ایروانی، م. ج.؛ غزالی، ا.؛ غزالی، ع. (1391). اولویت‎بندی تسهیلات بانکی مبتنی بر عقود اسلامی با رویکرد سیاست‌گذاری. دوفصلنامۀ تحقیقات مالی ـ اسلامی، 1 (2)، 193- 161.
بازرگان، ع. (1387). روش تحقیق آمیخته: رویکردی برتر برای مطالعات مدیریت‎.  فصلنامۀ دانش مدیریت، 21 (4)، 34-17.
دانایی‌فرد، ح.؛ امامی، س. م. (1386). استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد. اندیشۀ مدیریت، 1 (2)، 97-69.
دانایی‌فرد، ح.؛ مظفری، ز. (1387). ارتقاء روایی و پایایی در پژوهش‌های کیفی مدیریتی: تأملی بر استراتژی‌های ممیزی پژوهشی. پژوهش‌های مدیریت، 1 (1)، 162-131.
راثی، ع. ا. (1390). بانکداری: گذشته، حال و آینده. تهران: نشر کارور.
رستمی، م. ز. (1390). چالش‌های مفهومی ربا، بهره و بهرۀ تعادلی (شیوۀ برخورد قرآن کریم با مفاسد اقتصادی). فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 11 (41)، 214- 189.
رنجبریان، ب.؛ براری، م. (1388). تأثیر بنیان‌های بازاریابی رابطه‌مند بر وفاداری مشتریان: مقایسۀ بانک‌ دولتی و خصوصی. فصلنامۀ مدیریت بازرگانی، 1 (2)، 100-83.
روشندل‌ اربطانی، ط.؛ مقیمی، س. م.؛ میناوند، م. ق.؛ خواجه‌ئیان، د. (1391). چارچوبی برای تجاری‎سازی نوآوری‌های دیجیتال در شرکت‎های کارآفرین رسانه‌ای ایران (مطالعه‌ای چند موردی). فصلنامۀ مدیریت بازرگانی، 4 (11)، 88-71.
سیاهکارزاده، م. س.؛ محمدی، م. (1391). نظام سنجش اعتبار در بانکداری اسلامی: ضرورت، جایگاه و الزامات. تحقیقات مالی ـ اسلامی، 1 (2)، 141- 115.
صالحی، س. م.؛ نیکوکار، غ.؛ محمدی، ا.؛ نتاج، غ. (1390). طراحی الگوی ارزیابی عملکرد شعب بانک‏ها و مؤسسات مالی و اعتباری (مورد مطالعه: بانک قوامین). فصلنامۀ مدیریت بازرگانی، 3 (7)، 142-127.
طالبی، م.؛ کیائی، ح. (1391). ریشه‌یابی چالش‌های استفاده از عقود مشارکتی در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات مالی ـ اسلامی، 1 (2)، 55-37.  
طالبی، م.؛ کاوند، م.؛ حسین‌پور، م. (1390). تحلیل و رتبه‌بندی ریسک‌های عملیاتی در بانکداری اسلامی (مطالعۀ موردی: بانکداری بدون ربا در ایران). فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 11 (44)، 184- 157.
فرتوک‌زاده، ح.؛ الهی، م. (1389). شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های راهبردی در بانکداری بدون ربا (مطالعۀ موردی بانک ملت). فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 10 (37)، 172- 147.
مجتهد، ا.؛ حسن‎زاده، ع. (1384). پول، بانکداری و نهادهای مالی. تهران: انتشارات پژوهشکدۀ پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
موسویان، س. ع. (1381). بانکداری اسلامی. تهران: انتشارات پژوهشکدۀ پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
موسویان، س. ع. (1384). ارزیابی قراردادها و شیوه‌های اعطای تسهیلات در بانکداری بدون ربا. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 5 (19)، 70-45.
موسویان، س. ع. (1386). نقد و بررسی قانون عملیات بانکی بدون ربا و پیشنهاد قانون جایگزین. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 7 (25)، 36-9.
موسویان، س. ع.؛ کاوند، م. (1389). مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی. دوفصلنامۀ معرفت اقتصادی، 2 (3)، 63-35.
موسی‌خانی، م.؛ حقیقی، م.؛ ترک‌زاده، س. (1391). ارائۀ مدلی جهت کسب وفاداری مشتری با استفاده از مدیریت دانش مشتری در صنعت بانکداری کشور (بانک‌های خصوصی). فصلنامۀ مدیریت بازرگانی، 4 (12)، 164-147.
Akbar, S. & Kalmadi, S. (2012). An investigation of user perceptions of Islamic banking practices in the United Kingdom. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 5 (4), 353-370.
Akbarian, R. & Rafiei, H. (2007). Islamic banking: theoretical-practical challenges and solutions. Islamic Economics Quarterly, 7 (26), 97-118. (in Persian)
Bazargan, A. (2008). Mixed method approach: a superior approach for management studies. Management Knowledge Quarterly, 21 (4), 17-34. (in Persian)
Creswell, J. W. & Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice, 39 (3), 124-131.
Danaeefard, H. & Emami, S. M. (2007). Qualitative research strategies: introducing to the grounded theory. Management Thought Journal, 1 (2), 69-97.
(in Persian)
Danaeefard, H. & Mozafari, Z. (2008). Enhancing validity and reliability in the qualitative research of management: the research auditing strategies. Management Research Journal, 1 (1), 131-162. (in Persian)
Fartookzadeh, H. & Elahi, M. (2010). Identification and prioritization the strategic risks in interest free banking (case study: Mellat Bank). Islamic Economics Quarterly, 10 (37), 147-172. (in Persian)
Fernandez, W. D. (2003). Using the Glaserian Approach in Grounded Studies of Emerging Business Practices. Electronic Journal of Business Research Methods, 2 (2), 83-94.
Frost, S. M. (2004). The Bank Analyst’s Handbook Money, risk and conjuring tricks. John Wiley & Sons Ltd, England.
Golafshani, N. (2003). Understanding Reliability and Validity in Qualitative Research. The Qualitative Report, 8 (4), 597-607.
Gudarzi Farahani, Y. & Dastan, M. (2013). Analysis of Islamic banks’ financing and economic growth: a panel co-integration approach. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 6 (2), 156-172.
Hisham, Y. M., Muhammad, J. & Abdul-Hadi, A. R. (2012). A comparative study on the level of efficiency between Islamic and conventional banking systems in Malaysia. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 5 (1), 48-62.
Iqbal, M. & Molyneux P. (2006). Thirty Years of Islamic Banking: History, Performance and Prospects. Islamic Economics, 19 (1), 37-39.
Iravani, M. J. & Ghazali, A. (2012). Prioritizing bank’s facilities based on the Islamic contracts using policy making approach. Journal of Islamic Finance, 1 (2), 161-193. (in Persian)
Johnes, J., Izzeldin, M. & Pappas, V. (2009). The efficiency of Islamic and conventional banks in the Gulf Cooperation Council (GCC) countries: an analysis using financial ratios and Data Envelopment Analysis. Working Papers, Management School of Lancaster University.
Karbhari, Y., Naser, K. & Shahin, Z. (2004). Problems and Challenges Facing the Islamic Banking System in the West: The Case of the UK. Thunderbird International Business Review, 46 (5), 521-543.
Kvale, S. (1996). Interviews: An Introduction to qualitative research interviewing. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Maher, H. & Dridi, J. (2010). The Effects of the Global Crisis on Islamic and Conventional Banks: A Comparative Study. IMF Working Paper, Monetary and Capital Markets Department & Middle East and Central Asia Department.
Mishkin, F. S. (2004). Economics of Money; Banking and Financial Markets. 7th Edition. New York: Harper Collins.
Mojtahed, A. & Hasanzadeh, A. (2005). Money, Banking and Financial Institutions. Tehran: Monetary and Banking Research Institute, the Central Bank of the Islamic Republic of Iran. (in Persian)
Mousakhani, M., Hghighi, M. & Torkzadeh, S. (2012). Presentation a model for achieves customer loyalty using customer knowledge management in the banking industry (private banks). Journal of Business Management, 4 (12), 147-164. (in Persian)
Mousavian, S. A. & Kavand, M. (2010). Liquidity management in Islamic banking. Journal of Economic Knowledge, 2 (3), 35-63. (in Persian)
Mousavian, S. A. (2002). Islamic banking. Tehran: Monetary and Banking Research Institute, the Central Bank of the I.R.Iran. (in Persian)
Mousavian, S. A. (2007). Critical investigation of interest free operation banking law and proposing an alternative law. Islamic Economics Quarterly, 7 (25), 9-36. (in Persian)
Mousavian, S. A. (2010). Evaluating contracts and granting facilities methods in interest free banking. Islamic Economics Quarterly, 5(19), 45-70.
(in Persian)
Mullineux, A. W. & Murinde, V. (2003). Handbook of International Banking. Cheltenham, UK, Northampton, MA, USA.
Nunnally J. C. (1978). Psychometric Theory. New York: McGraw-Hill.
Ranjbaryan, B. & Barari, M. (2009). The effects of relationship marketing basics on the customer loyalty: Comparing public and private banks. Journal of Business Management, 1 (2), 83-100. (in Persian)
Rathi, A. (2011). Banking: Past, Present and Future. Tehran: Karvar Publications. (in Persian)
Roshandel-Arbatani, T., Moghimi, S. M., Minavand, M. G. & Khajeyan, D. (2012). A framework for commercialization of digital innovations in the Iran’s media entrepreneur companies (a multi case study). Journal of Business Management, 4 (11), 71-88. (in Persian)
Rostami, M. Z. (2011). Conceptual challenges of riba, interest and balanced interest. Islamic Economics Quarterly, 11 (41), 189-214. (in Persian)
Saini, Y., Bick, G. & Abdulla, L. (2011). Consumer awareness and usage of Islamic Banking products in South Africa. South African Journal of Economic and Management Sciences, 14 (3), 298-313.
Salehi, S. M., Nikoukar, G., Mohammadi, A. & Nataj, G. (2011). Design the performance evaluation model of banks and financial and credit institutions (case study: Ghavamin bank). Journal of Business Management, 3 (7), 127-142. (in Persian)
Sarker, A. A. (2004). Concept and ideology, Issues and problems of Islamic banking. Islami Bank Bangladesh Limited.
Seyed-Javadin, S. R., Raei, R., Iravani, M. J. & Safari, M. (2014). An explanatory analysis to identify and prioritize the challenges of Islamic Banking implementation: the case of I.R.Iran. International Letters of Social and Humanistic Sciences, 24, 45-55.
Siahkarzadeh, M. S. & Mohammadi, M. (2012). The credit measuring system in the Islamic banking: necessity, position and requirements. Islamic Finance Research, 1 (2), 115-141. (in Persian)
Strauss, A.L. & Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory: Procedures and Technique. (2nd Edition); Sage, Newbury Park, London.
Sufian, F., Mohamad, A.M.N. & Muhamed-Zulkhibri, A.M. (2008). The efficiency of Islamic banks: empirical evidence from the MENA and Asian countries Islamic banking sectors. The Middle East Business & Economic Review, 20 (1), 1-19.
Talebi, M. & Kiyaei, H. (2012). Investigation the challenges of participative contracts in the I.R.Iran banking system. Journal of Islamic Finance, 1 (2), 37-55. (in Persian)
Talebi, M., Kavand, M. & Hoseinpour, M. (2011). Analyzing and prioritizing the operational risks in the Islamic banking. Islamic Economics Quarterly, 11 (44), 157-184. (in Persian)