شناسایی ابعاد ساختار ذهنی آگاهانه به‌عنوان یکی از وجوه مصرف آگاهانه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت بازرگانی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه مدیریت بازرگانی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4 دانشیار، گروه مدیریت بازرگانی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هدف: در سال‌های اخیر، ادبیات بازاریابی به ابعاد مختلف پیامدهای مصرف و ضرورت توجه به الگوهای مصرف متناسب با توسعه پایدار توجه بیشتری نشان داده است. یکی از مفاهیم مطرح‌شده برای تحقق چنین الگوی مصرفی، مفهوم مصرف آگاهانه است و یکی از وجوه مصرف آگاهانه، برخورداری مصرف‌کنندگان از ساختار ذهنی آگاهانه است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی ابعاد ساختار ذهنی آگاهانه به‌عنوان یکی از وجوه مصرف آگاهانه است.
روش: در پژوهش حاضر با رویکرد کیفی مبتنی بر نظریه زمینه‌ای و از طریق مصاحبه عمیق با پژوهشگران و استادان دانشگاه در رشته‌های مدیریت بازرگانی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و اقتصاد، ابعاد ساختار ذهنی آگاهانه، به‌عنوان پیشایند بروز رفتار آگاهانه در مصرف‌کنندگان شناسایی شد. مشارکت‌کنندگان در پژوهش، از طریق فرایند نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافتند و در نهایت، 22 مصاحبه انجام شد. برای تحلیل داده‌ها، از اصول مرتبط با نظریه زمینه‌ای (کدگذاری باز و انتخابی، تحلیل مقایسه‌ای مستمر، ایجاد مفاهیم و مقوله‌ها) استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج کدگذاری داده‌ها به شناسایی 22 مفهوم منجر شد که در قالب شش مقوله دسته‌بندی شدند. بر این اساس، ابعاد ساختار ذهنی آگاهانه عبارت‌اند از: درگیری ذهنی با پیامدهای مصرف، برخورداری از ذهن آگاهی (هوشیاری)، اهمیت‌دادن به خود، اهمیت‌دادن به مسائل زیست‌محیطی، اهمیت‌دادن به منافع جامعه و اهمیت‌دادن به حقوق مصرف‌کننده.
نتیجه‌گیری: یکی از رویکردهای مهم در بازاریابی اجتماعی، یافتن ویژگی‌های لازم برای تحقق رفتار مطلوب و ارائه آن به جامعه، شرکت‌ها و همین ‌طور نهادهای سیاست‌گذار است. در همین رابطه، پژوهش حاضر ابعاد یک ساختار ذهنی آگاهانه را شناسایی کرد که به رفتار آگاهانه در حوزه مصرف منجر می‌شود. از این رو، نتایج این پژوهش می‌تواند برای شناسایی، برنامه‌ریزی و ارائه راهکارهایی برای ترغیب مصرف‌کنندگان به مصرف آگاهانه در کانون توجه پژوهشگران، شرکت‌ها، دولت‌ها، سازمان‌ها و مجامع سیاست‌گذار عمومی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identifying the Dimensions of Mindful Mindset as one of the Facets of Mindful Consumption

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sadegh Ghorbanian Gazafroudi 1
  • Bahram Kheiri 2
  • Hasan Esmailpour 3
  • Mansoureh Aligholi 4
1 Ph.D Candidate, Department of Business Management, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Department of Business Management, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant Prof., Department of Business Management, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
4 Associate Prof., Department of Business Management, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective
The concept of “mindful consumption” is among the concepts that have been discussed within the marketing literature in recent years. It concerns the concept of sustainability and proportionate consumption. Due to the importance of sustainability in today's world on the one hand and the necessity of reforming consumption patterns in the country on the other hand, as well as the fact that no exploratory study has been conducted to identify the dimensions of mindful consumption in our country so far, it is very important to study the dimensions of mindful consumption in order to make policies to create a proper consumption pattern in the country. Therefore, the main purpose of the present study is to explore the dimensions of conscious mental structure as one of the aspects of mindful consumption in this ecosystem. In fact, the main question of the present study is that what are the dimensions of a conscious mental structure that can lead to mindful behavior of consumers?
 
Methodology
The present research is qualitative in nature and is conducted based on the principles of the interpretive paradigm. The present study, which seeks to contribute to the theoretical background on the concept of conscious mental structure based on qualitative data, is conducted based on Grounded theory strategy. The target population of this study includes Iranian consumers; and the sample is selected based on the purposeful sampling process. The in-depth interviews were considered as the data collection instrument and ultimately 22 interviews were conducted.
 
Findings
The results of the data analysis led to the identification of 22 concepts that were finally classified into 6 general categories. These 6 categories actually include the dimensions identified for conscious mental structure as one of the two aspects of mindful consumption: mental involvement with the consequences of consumption; mindfulness (awareness); self-importance; Caring for environmental issues; Caring for the interests of society; and Caring for consumer rights.
 
Conclusion
According to the results, a consumer with a conscious mind structure cares about the consequences of consumption in general, including self-importance, caring for the environment, society and consumer rights, and ultimately his/her mind would be well functioning and vigilance enough while making decisions. Perhaps the characteristics of a conscious mind structure as one of the forms of mindful consumption are characterized better through an example. Conscious mind structure is a necessary prerequisite for mindful behavior in consumption, and the characteristics of this conscious mind structure have been identified in the present study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Mindful consumption
  • Mindful mindset
  • sustainability
آزور، هیوا؛ کاظمی، مهدی (1393). شناسایی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر کیفیت روابط کارکنان و پیامدهای آن (مطالعه موردی: کارکنان شرکت خدمات مهندسی و ساخت کیسون). مدیریت بازرگانی، 6 (4)، 665-685.
ابراهیمی، ابوالقاسم؛ علوی، سیدمسلم؛ پورموردینی، الهه (1395). بررسی اثر مسئولیت اجتماعی ادراکی بر شهرت، هویت‌یابی مشتری و قصد خرید برند (مطالعه موردی: شرکت گلستان)، مدیریت بازرگانی، 8 (3)، 479-502.
اسفیدانی، محمدرحیم؛ نظری، محسن؛ آقایی ، محمد؛ عبدالعلی، حامد (1396). طراحی مدل بازاریابی رابطه‌ای بین بنگاهی در شبکه کسب‌وکار گردشگری پارسیان، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، 7 (4)، 23-40.
اسماعیل‎پور، حسن (1395). بازرگانی بین‌المللی. تهران: انتشارات نگاه دانش.
اسماعیل‎پور، رضا؛ دوستار، محمد؛ سلطانی، شیما (1393). نقش مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در تصمیم خرید مصرف‌کنندگان بازار در حال اشباع شرکت‌های مواد غذایی. مدیریت بازرگانی، 6 (4)، 687-708.
داوری، روشنک؛ طالب‌پور، فریده؛ دادور، ابوالقاسم؛ افهمی، رضا (1395). بررسی آگاهی و درک زنان جوان تحصیل‌کرده به خرید و مصرف پایدار پوشاک. زن در فرهنگ و هنر، 8 (2)، 281-300.
ربانی، رسول؛ رستگار، یاسر (1387). جوان، سبک زندگی و فرهنگ مصرفی. ماه‌نامه مهندسی فرهنگی، 23 و24 (3)، 44-53.
سمیعی زفرقندی، عادله؛ شهناز نایب‌زاده، شهناز؛ دهقان دهنوی، حسن (1394). بررسی تأثیر ارزش، اثربخشی و ریسک درک‌شده از سوی مصرف‌کننده بر قصد خرید محصولات سبز (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران). مجله مدیریت بازاریابی، 27(10)، 79-99.
سیدصالحی، سید علیرضا؛ کاظمی، مهناز (1394). عوامل مؤثر بر رفتار انتخابی مصرف‌کننده با توجه به محصولات سبز مبتنی بر تئوری ارزش مصرف. مجله مدیریت بازاریابی، 26(10)، 75-92.
سیدی نیا، سیداکبر (1388). مصرف و مصرف‌گرایی از منظر اسلام و جامع‌ شناسی اقتصادی. فصلنامه علمی  ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی، 34 (8)،151-178.
عباسی، عباس؛ منصورآبادی، زهرا؛ محمودشاهی، شهرزاد (1395). تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر اعتماد مشتریان و قصد خرید با تأکید بر نقش میانجی رضایت مشتریان. مدیریت بازرگانی، 8 (4)، 883-900.
علیخواه، فردین (1386). پیامدهای سیاسی مصرف‌گرایی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1 (1)،231-256.
فراستخواه، مقصود (1395). روش تحقیق کیفی در علوم جتماعی با تأکید بر نظریه برپایه (گراندد تئوری GTM). تهران: انتشارات آگاه.
کلارک، دیوید (1396). جامعه مصرفی و شهر پسامدرن (حمید پورنگ، مترجم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
لطیفی، زهره؛ حسن شاهی، محبوبه (1394). تحلیل مدل ساختاری ویژگی‌های شخصیتی و هویتی با مصرف‌گرایی در ایران. فصلنامهمطالعاتملی، 16 (4)، 77-92.
محمدپور، احمد (1389). فراروش، بنیان‌های فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضدروش1. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
محمدیان، محمود؛ ختائی، امیر (1390). رابطه میان عوامل روانی، اجتماعی و رفتار مصرف‌کننده سبز (حامی محیط زیست). مدیریت بازرگانی، 3(7)، 143-160.
منتقمی، فروغ مصطفی (1390). مطالعه‌ای راجع به نقش سازمان‌های غیردولتی در حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در کشور. بررسی‌های بازرگانی، 47(6)، 55-72.
موسایی، میثم (1388). نقش فرهنگ بر الگوی مصرف. فصلنامه علمی ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی، 34(9)، 125-150.
موون، جان؛ مینور، میشل (1393). رفتار مصرف‎کننده (کامبیز حیدرزاده، مترجم). تهران: انتشارات کتاب مهربان.
 
References
Abbasi, A., Mansourabadi, Z., Mahmoudshahi, S. (2017). The effect of corporate social responsibility on customer trust and purchase intention with emphasis on the mediator role of customer satisfaction. Iranian Business Management, 8(4), 855-902. (in Persian)
Alikhah, F. (2007). Political Impact of Consumerism. Journal of Iranian cultural research, 1(1), 231-256. (in Persian)
Alsmadi, S., Khizindar, T. (2015). Consumers’ perceptions of consumer rights in Jordan. International Journal of Commerce and Management, 25(4), 512 – 530.
Andrei, G.A., Gazzola, P., Zbuchea, A., Alexandru, V.A. (2017). Modeling socially responsible consumption and the need for uniqueness: a PLS-SEM approach. Kybernetes, 46(8), 1325-1340.
Azvar, H., Kazemi, M. (2015). Specification of corporate social responsibility effect on relationship quality and its outcomes (Case study: Kayson Construction & Engineering Services Company). Iranian Business Management, 6(4), 665-685. (in Persian)
Bahl, Sh., Milne, G.R., Ross S.M., Mick, D.G., … (2016). Mindfulness: Its Transformative Potential for Consumer, Societal, and Environmental Well-Being. Journal of Public Policy & Marketing, 35 (2), 198-210.
Bang, H. K., Ellinger, A. E., Hadjimarcou, J., Traichal, P.A. (2000). Consumer Concern, Knowledge, Belief, and Attitude toward Renewable Energy: An Application of the Reasoned Action Theory. Psychology & Marketing, 17(6), 449-468.
Belk, R. W. (2001). Materialism and you. Journal of Research for Consumers, Issue 1. (Web-based journal). http://jrconsumers. com/academic_articles/issue_1?f=5799.
Binswanger, M. (2006). Why does income growth fail to make us happier?searching for treadmills behind the paradox of happiness. Journal of Socio-Economics, 35(2), 366-381.
Borgmann, A. (2000). The moral complexion of consumption. Journal of Consumer Research, 26(4), 418–422.
Bray, J., Johns, N., Kilburn, D. (2011). An exploratory study into the factors impeding Ethical Consumption. Journal of Business Ethics, 98(4), 597-608.
Brown, H.S., Vergragt, P.J. (2016). From Consumerism to Wellbeing: toward a cultural transition. Journal of Cleaner Production, 132, 308-317.
Brundtland, G. H. (1987). Our Common Future: The World Commission on Environment and Development. Oxford University Press, Oxford.
Carter, C.R., Rogers, D.S. )2008(. A framework of sustainable supply chain management: Moving toward new theory. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 38 (5- 6), 360-387.
Chaudhary, R. (2018). Green buying behavior in India: an empirical analysis. Journal of Global Responsibility, 9(2), 179-192.
Clarke, D.B. (2017). Consumer Society and the Post-modern City. Translated by Hamid Pourang, Tehran: Elmi va Farhangi publications. (in Persian)
Cohen, B., Muñoz, P. )2016(. Sharing cities and sustainable consumption and production: towards an integrated framework. Journal of Cleaner Production, 134(Part A), 87-97.
Cross, G. (2000). An all-consuming century: Why commercialism won in modern America. New York: Columbia University Press.
Cruz, E.C., Leonhardt, J.M., & Pezzuti, T. (2017). Second Person Pronouns Enhance Consumer Involvement and Brand Attitude. Journal of Interactive Marketing, 39(August2017) 104-116.
Csikszentmihalyi, M. (1999). If we are so rich, why aren’t we happy? The American Psychologist, 54(10), 821–827.
Daly, H. E. (2005). Economics in a full world. Scientific American, 293, 100-107.
Davari, R., Talebpour, F., Dadvar, A., & Afhami, R. (2016). Studying the young educated women awareness and perception of the sustainable consumption of clothing. Woman in culture and art, 8(2), 281-300. (in Persian)
Dremody, J., Koenig-Lewis, N., Zhao, A.L., Hanmer-Lloyd, S. (2018). Appraising the influence of pro-environmental self-identity on sustainable consumption buying and curtailment in emerging markets: Evidence from China and Poland. Journal of Business Research, 86, 333-343.
Ebrahimi, A., Alavialavimoslem, S.M., Pourmourdini, E. (2017). Investigating the effect of perceived social responsibility on brand reputation, brand identification and purchase intention (case of study: golestan company at Shiraz). Iranian Business Management, 8(3), 479-502. (in Persian)
Esfidani, M.R., Nazari, M., Aghaiee, M., Abdolali, H. (2017). Designing a Model for B2B Relationship Marketing in the Parsian Tourism Business. Network, Journal of New Marketing Research, 7(4), 23-40. (in Persian)
Esmaeilpour, R., Dostar, M., Soltani, S. (2015). The role of corporate social responsibility on consumer decision making in the food maturing market. Iranian Business Management, 6(4), 687-708. (in Persian)
Esmailpour, H. (2016). International business. Tehran: Negah-e danesh publications. (in Persian)
Farasatkhah, M. (2016). Qualitative research method in social science (with emphasis on GTM). Tehran: Agah publications. (in Persian)
Fisk, G. (1973). Criteria for a theory of responsible consumption. Journal of Marketing, 37(2), 24-31.
Gandhi, M., Kaushik, N. (2016). Socially responsive consumption behaviour - an indian perspective. Social Responsibility Journal, 12(1), 24-31.
Glaser, B. G. (1978). Theoretical Sensitivity, Sociology Press, Mill Valley, CA.
Jacobs, C.S. (2009). Management rewired: Why feedback doesn't work and other surprising lessons from the latest brain science. Harvard Business Review (May,28).
Kunchamboo, V., Lee, C.K.C., & Brace-Govan, J. (2017). Nature as extended-self: Sacred nature relationship and implications for responsible consumption behavior. Journal of Business Research, 74, 126–132.
Latifi, Z., & Hasanshahi, M. (2015). An Analysis of the Structural Model of Personality and Identity Characteristics with Consumerism in Iran. National Studies, 64(4), 77-92.
(in Persian)
Lim, W. M. (2017). Inside the sustainable consumption theoretical toolbox: Critical concepts for sustainability, consumption and marketing. Journal of Business Research, 78, 69-80.
Long, M.A., & Murray, D. L. (2013). Ethical Consumption, Values Convergence/Divergence and Community Development. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 26(2), 351-375.
Malhotra, N. K., Lee, O. F., Uslay, C. (2012). Mind the gap the mediating role of mindful marketing between market and quality orientations, their interaction, and consequences. International Journal of Quality& Reliability Management, 29(6), 607-625.
Manoochehri, J. ) 2001(. Consumption Opportunities: Strategies for change. Geneva: UNEP
Minton, E.A., Spielmann, N., Kahle, L.R., Kim, Ch.H. (2018). The subjective norms of sustainable consumption: A cross-cultural exploration. Journal of Business Research, 82, 400-408.
Mohammadian, M., Khataei, A. (2011). The Relationship between Psychological Factors, Injunctive Norms and Green Consumer Behavior. Iranian Business Management, 3(7), 143-160. (in Persian)
Mohammadpour, A. (2010). Fararavesh, Philosophical and Practical Foundations of mixed Research method in Social Sciences and Behavioral Sciences. Tehran: Jame’eh shenasan publications. (in Persian)
Mohammadpour, A. (2013). Qualitative research method, Zedderavesh. Tehran: Jame’eh shenasan publications. (in Persian)
Montaghemi, F. M. (2011). A study on the role of NGOs in protecting consumer rights in the country. Business reviews, 47, 55-72.
Mousayi, M. (2009). The role of culture in consumption pattern. Journal of Islamic economics, 9(34), 125-150. (in Persian)
Mowen, J., & Minor, M. (2014). Consumer Behavior. Translated by: Kambiz Heidarzadeh, Tehran: Ketab-e Mehraban publications. (in Persian)
Naess, A. (1990). Ecology, community and lifestyle: Outline of an Ecosophy (D. Rothenberg, Trans.). Cambridge: Cambridge University Press.
Paterson, M. (2005). Consumption and everyday life. Routledge, London and New York.
Peattie, K., Collins, A. (2009). Guest editorial: perspectives on sustainable consumption. International Journal of Consumer Studies, 33(2), 107-112.
Pusaksrikit, T., Pongsakornrungsilp, S., Pongsakornrungsilp, P. (2013). The Development of the Mindful Consumption Process Through the Sufficiency Economy. Advances in Consumer Research, 41, 332-336.
Rabbani, R., Rastegar, Y. (2009). The Youth, life style and consumer culture. Cultural Engineering monthly, 23, 24(3), 44-53. (in Persian)
Ritter, Á.M., Borchardt, M., Vaccaro, G.L.R., Pereira, G.M., & Almeida, F. (2015). Motivations for promoting the consumption of green products in an emerging country: Exploring attitudes of Brazilian consumers. Journal of Cleaner Production, 106, 507-520.
Roberts, J. A. (1995). Profiling levels of socially responsible consumer behavior: A cluster analytic approach and its implications for marketing. Journal of Marketing Theory and Practice, 3(4), 97–117.
Rosenberg, E. L. (2004). Mindfulness and Consumerism. In Psychology and consumer culture: The struggle for a good life in a materialistic world. Edited by Tim Kasser and Allen D. Kanner. 1st ed. Washington, D. C: American Psychological Association.
Samiei Zafarghandi, A., Nayebzadeh, Sh., Dehghan Dehnavi, H. (2015). The Effect of Consumer’s perceived Value, Effectiveness and Risk on Purchase Intention of Green Products (Case Study: Islamic AzadUniversity, Science and Research Brand Students). Journal of Marketing management, 27, 79-99. (in Persian)
Schlegelmilch, B. B., Bohlen, G.M., & Diamantopoulos, A. (1996). The link between green purchasing decisions and measures of environmental consciousness. European Journal of Marketing, 30(5), 35–55.
Schor, J. (2010). Plenitude: The new economics of true wealth. New York: The Penguin Press.
Schor, J. B. (1999). The overspent American: Why we want what wedon’t need. New York: Harper Perennial.
Seyed Salehi, S.A., Kazemi, M. (2015). The Influencing Factors on Consumer Choice Behavior Regarding Green Products Based on Theory of Consumption Values. Journal of Marketing management, 26, 75-92. (in Persian)
Seyedinia, S.A. (2009). Consumption and consumerism from the point of view of Islam and economical sociology. Journal of Islamic economics, 9(34), 151-178. (in Persian)
Sheth, J.N., Sethia, N. K., & Srinivas, S. (2011). Mindful consumption: A customer- centric approach to sustainability. Journal of the Academy of Marketing Science, 39(1), 21–39.
Speth, G. (2008). The bridge at the edge of the world: Capitalism, the environment, and crossing from crisis to sustainability. New Haven: Yale University Press.
Szmigin, I., & Marylyn, C. (2006). Exploring the Dimensions of Ethical Consumption. European Advances in Consumer Research, 7, 608-613.
Tan, L.P., Johnstone, M.L., & Yang, L. (2016). Barriers to green consumption behaviours: The roles of consumers’ green perceptions. Australasian Marketing Journal, 24(4), 288-299.
Tura, T., Keranen, J., & Patala, S. (2018). The darker side of sustainability: Tensions from sustainable business practices in business networks. Industrial Marketing Management, 77, 221-231.
Ulusoy, E. (2016). Expriential responsible consumption. Journal of Business Research, 69(1), 284-297.
Vermeir, I., & Verbeke, W. (2006). Sustainable food consumption: exploring the consumer attitude - behavioral intention gap. Journal of agricultural & environmental ethics, 19(2), 169–194.
Wapner, P., & Matthew, R. A. (2009). The humanity of global environmental ethics. Journal of Environment and Development, 18(2), 203–222.